Kalp Kası ve Dolaşım Sistemi Fizyolojisi ve Özellikleri
Vücut mekanizmasının işleyişinde oldukça önemli görevleri olan kalp ve damar fizyolojisinin işlevleri sadece organları değil bütün hücreleri etkilemektedir.
Kalp Fizyolojisi
Vücutta dolaşım sistemi yardımıyla hedefine ulaşan kan; belli basınç farkı doğrultusunda yani yüksek olan basınçtan düşük olan basınca doğru hedef alarak gitmektedir. Kalp kası tarafından basınç yardımıyla pompalanan kan ilk olarak atardamarlara oradan kılcal damar ismi de verilen kapillere daha sonra toplardamarlardan da kalp kasına geri dönüş yapmaktadır. Kalp kasından çıkan kan; kalbe geri dönerken hem kimyasal hem de fiziksel yapı olarak değişimlere uğramaktadır. Arterler yani atardamarlar kani ileten götürücü sistem, ven yani toplar damarlar da kanı geri toplayan yani getirici sistem olarak da isimlendirilmektedir.
Kalp kası dört tane boşluktan ve dört tane de kapakçıktan oluşmaktadır. Üst kısımda yer alan boşluklara sağ ve sol atriumlar, alt kısımda yer alan boşluklaraysa ventrikül dekster ile ventrikül sinister ismi verilmektedir.
Kalp kasına gelen kan ilk olarak atriumlara gelir oradan da ventriküllerde bulunan bölmelere gönderilir. Asıl pompalama olayının gerçekleştiği bölümlerse ventriküller olmaktadır. Kalbe gelen kalan buradan pompalanarak damarlara gönderilmektedir.
Kardiyolojik sistemden çıkan iki damar bulunmaktadır. Bunlar:
- Arteria damarı
- Aort damarı
Arteria yani diğer ismiyle pulmoner arter sağ ventriküllerden çıkarak kardiyolojik sistemde bulunan karbondioksitli kanı temizlenmesi amacıyla akciğerlere götürür. Aort damarıysa sol ventrikülden aldığı temiz ve oksijenli kanı bütün vücuda yayar. Kalp kasına gelen damar atriumlara bağlanmaktadır.
Kalp kası üç tabakadan meydana gelmektedir. Bunlar:
- İçte yer alan endokardium tabakası
- Ortada yer alan myokardium ya da myokard tabakası
- Dışta yer alan ve çift yapraklı bir zardan oluşan perikardium tabakası
Kalbin Uyarı ve İletim Sistemi
Kalp kası otonom olarak çalışmakta olup kendi uyarılarını kendisi gerçekleştirmektedir. Bunun yanında yapılan uyarıların hem başlatıldığı hem de iletildiği kendine has bir sistemi bulunmaktadır. Bu sistem kalp kası uyarı ve iletim sistemi olarak isimlendirilir. Bu sistemin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Bu sistem kas hücreleri özelleşmesine bağlı meydana gelen yapılardır. Kendi arasında; his demeti, purkinje sistemi, his demeti sol ve sağ kolu, atrioventriküler düğüm, sinoatrial düğüm.
- AV yani atrioventriküler düğüm ve SA sinoatrial düğümler sağ atriumda yer almaktadır.
- Av düğümüne bağlı olan his demeti ventrikül içinde sol ve sağ diye adlandırılan bölümlere ayrılmaktadır.
- His demetine ait olan bölümler ventriküllerde purkinje sistemiyle bağlanmaktadır.
Kalp siklusu; atrium ve ventriküller kasılması sistol basınçla; atrium ve ventrikül gevşemesi diyastol basınçtan meydana gelmektedir. 0.8 saniye civarında zaman alan bu siklusun 0,5 saniyesi diyastol basıncı kapsarken 0.3 saniyesi sistol basıncı içermektedir. Kalp atımlarının hızlanması sırasında bu zaman aralıkları daha kısalmaktadır. İnsan vücudunda ortalamam olarak dört ile altı litre kan bulunmaktadır. Her siklus sırasında bu kan yavaş bir şekilde vücutta dolaşmaktadır. Yapılan efor ve ağrı egzersizler esnasında siklus tarafından gönderilen kan oranı artış göstermektedir. Küçük bir organ olan kalp kasında gün içinde yedi bin beş yüz ton kan pompalanmaktadır.
Kardiyak siklus dört evrede gerçekleşir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Atrium sistol
- Ventrikül sistol
- Atrium diastol
- Ventrikül diastol
Kalp Dolaşım Sistem Fizyolojisi
Kalp kası ve damarların oluşturmakta olduğu sisteme dolaşım sistemi adı verilmektedir. Kapalı boru sistemini andıran damarlar kalp kası merkezli olup, kalpten çıkmakta ve tekrar bu merkeze geri dönmektedir.
Temel olarak kan dolaşımın belli bir basınçla bütün vücutta dolaşmasını sağlayan damarların fizyolojik olarak sahip olduğu görevlere şu şekilde örnek verebiliriz:
- Vücutta yer alan hücrelerin ihtiyaçları olan maddelerin alım ve verimleri
- Onarımlar
- Beslenmeler
- Hormonların dağıtılması
- Vücut sıcaklığının her bölüme eşit oranda dağıtılması
Sürekli bir şekilde vücutta bir takım taşıma işleminden de sorumlu olan damarlar;
- Sindirim kanalı vasıtasıyla aldıkları besinlerin taşınması
- Akciğerden almış oldukları oksijenin transferi
- Hücrelerdeki atıkların alımı
- Antikorlar, bağışıklık sistemindeki hücreler, pıhtı proteinlerinin taşınması
- Endokrin adi verilen bezlerdeki hormonların taşınması
- Karaciğerlerden ve yağ dokusundan alınan depo besinlerin taşınması
- Bütün hücrelerde bulunan metobolik atıklar
- Isı
- Karbondioksit
Kalp dolaşım sistemi kendi arasında iki ana bölüme ayrılmıştır. Bunlar:,
- Büyük dolaşım sistemi olarak da isimlendirilen sistemik dolaşım sistemi.
- Pulmoner dolaşım sistemi olarak da isimlendirilen küçük dolaşım sistemi.
Sistemik olan dolaşım sol ventrikülden başlayarak bütün vücut organizmasını dolaşıp sağ atriumda son bulmaktadır. Pulmoner dolaşım ise sağ ventrikülden çıkış yapar akciğeri dolaşır ve sol atriumda biter. Sistemik dolaşım yani büyük dolaşım yüksek basınç altında oluşurken; pulmoner yani küçük dolaşım düşük basınç altında gerçekleşmektedir.